با سلام و احترام خدمت خوانندگان گرامی.
می خواهیم در مورد کلیشه در کودکان چند کلمه صحبت کنیم با نظرات خوبتون به ما انرژی مضاعفی می دهید.
علایق کلیشه ای و حرکات تکراری…
این کار علاقه ی کلیشه ای کودک شماست! مغز همه ی انسان ها از جمله اونایی که اوتیسم دارن همیشه دنبال اینه که کاری بکنه که براش خوشاینده. مثلاً یک آدم معمولی در طول روز غذا می خوره، می خوابه، تلوزیون نگاه می کنه، کار می کنه و…؛ چون که این کارها همگی به طور مستقیم (مثل غذا) یا غیر مستقیم (مثل کار) برای مغز خوشاینده (اصطلاحاً rewarding). کودکان اوتیسم در سیستم reward مغزشون نمیتونن مدارهای جدید بسازن و به همین دلیل علایقشون متنوع نیست؛ این مسئله باعث میشه دائماً کارهای تکراری انجام بدن. یعنی مغز کودک شما از انجام کلیشه لذت می بره. اما چرا لذت می بره؟ یا براش »حس خوب« ایجاد می کنه؛ یا اینکه از افراد محیط »پاسخی خوشایند« دریافت می کنه (مثلاً هر بار که کلیشه رو انجام میده یه نفر می ره و بغلش می کنه و اون بغل رو دوست داره). اما سوال بعدی اینه که جرا با وجود اینکه بهش گفته میشه این کار خوبی نیست و یا حتی گاهی به خاطرش تنبیه میشه، مغز نمی تونه جلوی خودش رو بگیره که انجامش نده؟ علت، اختلال در سیستم مهار هست (Behavior inhibitory system). یک انسان معمولی، با وجود اینکه خوردن شیرینی برای مغزش لذت بخشه، از جلوی شیرینی فروشی رد میشه ولی شیرینی نمیخره، چون سیستم مهارکننده ی مغز این عمل رو مهار می کنه.
اما باید به کلیشه در کودکان چه کنیم؟ اول اینکه باید کاری کنیم که اون »حس خوب« رو در طول روز براش تأمین کنیم ولی در قالب یک عمل پسندیده؛ مثلاً اگر کودک گاز میگیره چون حس عمقی خوشایندی براش داره، می تونیم آدامس یا پاستیل های سفت بدیم که بجوه، یا هر خوردنی سفت دیگه. همچنین می تونیم سایر حواس کودک رو هم در طول روز براش تامین کنیم (مثل ماساژهای عمقی روزانه، بغل های محکم، موسیقی با هدفون، تاب سواری، بازی های چرخیدنی (مثل عمو زنجیر باف و…)، بازی های پریدنی و سر خوردنی، بازی های بو کردنی و چشیدنی و…) و چه بهتره که در قالب بازی براش حواس مورد علاقش رو تامین کنیم.
دوم این که باید علایق اون ها رو متنوع کنیم. وقتی مغز کارهای متنوعی رو دوست داشته باشه، کمتر سمت کارهای کلیشه ای میره. این متنوع کردن علایق میتونه در غذا، در بازی، و یا در قالب هر عمل اجتماعی پسندیده باشه (برای این کار باید با آزمون و خطای فراوان متوجه بشید که کودک شما احتمالاً چه کار دیگه ای براش خوشاینده و بعد آروم آروم اون کار رو به کارهای روزانه اش اضافه کنید).
و نهایتاً باید سیستم مهار مغز رو تقویت کرد. بازی هایی هستند که مغز در قالب اونها یاد میگیره چطور پاسخش رو مهار کنه؛ مثلاً شمع-گل-پروانه (jump-rope)، پینگ پنگ، بازی رد شدن از خیابون (Street Crossing Ragdoll) که برای اندروید هست و بسیاری بازی های دیگه. فقط مسئله اینه که باید مغز کودک توانایی درک نحوه ی انجام این بازی ها رو داشته باشه. اگر نداره باید از سایر بازی های درکی-حرکتی شروع کرد، مثل پرتاب توپ، شوت زدن و… .
نقش دارو این وسط چیه؟ داروهای ضد سایکوز مثل رسپریدون که به این کودکان میدن باعث میشه دوپامین در سیستم پاداش (reward) مغز کم بشه و در نتیجه اصطلاحاً مغز از چیزی که »خوشش« میومد، دیگه خوشش نیاد. مشکل این دارو ها اینه که بعد مدتی مغز دیگه به دوز قبلی جواب نمیده و دوم اینکه این داروها فقط روی کلیشه تاثیر نمیذاره، بلکه به طور کلی مغز رو از انجام هر کاری که دوست داره (اعم از کلیشه و غیر کلیشه) بی انگیزه می کنه.
نهایتاً اینکه علم روز دنیا در مورد علایق کلیشه ای در کودکان اوتیسم درمانده هست. علایق کلیشه معمولاً به درمان پاسخ خوبی نمیدن و در بیشتر موارد فقط کاهش پیدا می کنن.