بازی درمانی کودکان بیش فعال یکی از بهترین روش‌های درمانی بدون دارو است که می‌تواند انرژی زیاد کودکان را به مهارت‌های مثبت تبدیل کند. بازی درمانی کودکان بیش فعال، راهکاری تاثیرگذار برای تبدیل انرژی بی‌پایان کودکان به مهارت‌های زندگی است. این روش های کنترل بیش فعالی با بازی فقط سرگرمی نیست بلکه ابزاری است برای افزایش تمرکز، تقویت مهارت‌های اجتماعی، مدیریت احساسات و حتی ارتقای خلاقیت.به همین دلیل بسیاری از روانشناسان، بازی درمانی کودکان بیش فعال را روشی علمی و اثربخش برای مدیریت علائم این اختلال می‌دانند. اگر می‌خواهید بدانید این روش چگونه به کاهش تکانشگری فرزندتان کمک می‌کند، چه بازی‌هایی بیشترین اثر را دارند و چطور می‌توانید آن را حتی در خانه اجرا کنید، تا انتها را مطالعه نمایید.
اطلاعات بیشتر: بازی درمانی
بازی درمانی کودکان بیش فعال؛ چرا اهمیت دارد و چه فوایدی دارد؟
- افزایش توانایی تمرکز
بازی درمانی برای بیش فعالی شرایطی فراهم می‌کند که کودک بتواند مهارت تمرکز روی فعالیت‌ها را تمرین کند و توانایی توجه به جزئیات را تقویت کند.تاثیر بازی درمانی بر تمرکز کودک بیش فعال بسیار ملموس است و کمک می‌کند تا او بتواند مدت زمان بیشتری روی تکالیف مدرسه یا فعالیت‌های روزانه متمرکز بماند.
- مدیریت احساسات
فواید بازی درمانی در کودکان بیش فعال در این روش به بیش فعالی در کودکان پیش دبستانی و سایر کودکان کمک می‌کند تا در موقعیت‌های مختلف نحوه کنترل هیجاناتی مثل استرس، شادی یا خشم را یاد بگیرند. انتخاب بازی مناسب برای کودک بیش فعال به او می‌آموزد چطور احساسات خود را بهتر بیان کند و به جای پرخاشگری، راه‌های سالم‌تری برای تخلیه هیجان پیدا کند.
- ارتقای ارتباطات اجتماعی
فواید بازی درمانی در کودکان بیش فعال با دیگران، فرصتی ایجاد می‌کند تا کودک همکاری، مشارکت و احترام به قوانین جمعی را بیاموزد.
- پرورش قدرت حل مسائل
با روبه‌رو شدن با چالش‌ها در محیط بازی، کودک یاد می‌گیرد که چگونه راه حل‌های منطقی برای مشکلات پیدا کند و تصمیم گیری موثرتری داشته باشد.
- تقویت مهارت‌های جسمی
فعالیت‌های فیزیکی مرتبط با بازی‌ها باعث میشود مهارت‌های حرکتی کودک بهبود یابد و هماهنگی بیشتری بین ذهن و بدن او ایجاد شود.
بیش فعالی در کودکان چیست و چه ارتباطی با بازی درمانی دارد؟
بازی درمانی کودکان بیش فعال در واقع نوعی درمان بیش فعالی بدون دارو محسوب میشود و به همین دلیل بسیاری از والدین آن را به‌عنوان اولین گزینه انتخاب می‌کنند. قبل از بازی درمانی برای بیش فعالی بهتر است ابتدا با کلیت آن آشنا شوید. اختلال نقص توجه بیش فعالی (ADHD) یک الگوی پایدار عصبی-رشدی است که اغلب قبل از سن مدرسه خود را نشان می‌دهد و فراتر از شیطنت‌های معمول کودکی است. این اختلال صرفا به معنای پرانرژی بودن یا بازیگوشی نیست، بلکه ترکیبی پیچیده از سه چالش اصلی بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری است. این علائم عبارتند از:
- چالش در توجه و تمرکز
کودک مبتلا به این اختلال، به سختی می‌تواند روی یک موضوع خاص (مانند تکالیف یا یک گفتگو) متمرکز بماند. اغلب وسایلش را گم می‌کند، جزئیات را نادیده می‌گیرد و به نظر می‌رسد حتی وقتی مستقیما با او صحبت می‌کنید، حواسش جای دیگری است. از این رو برای این کودکان بازی درمانی برای بیش فعالی در تقویت تمرکز پیشنهاد میشود.
- بی‌قراری و فعالیت بیش از حد
این کودکان اغلب در حال حرکت هستند. آرام نشستن سر کلاس یا پشت میز غذا برایشان بسیار سخت و غیرقابل تحمل است. ممکن است مدام وول بخورند، بدوند یا از وسایل بالا بروند.
- رفتارهای تکانشی (عمل بدون فکر)
این وجه از اختلال باعث میشود کودک بدون فکر کردن به عواقب، کاری را انجام دهد. مثلا وسط صحبت دیگران می‌پرد، نمی‌تواند منتظر نوبت بماند یا پاسخ سوال را قبل از تمام شدن آن فریاد می‌زند.
اطلاعات بیشتر: گفتار درمانی
بازی درمانی برای بیش فعالی چیست و چه تاثیری دارد؟
بازی درمانی برای بیش فعالی یک رویکرد درمانی موثر است که. درواقع درمان غیر دارویی بیش فعالی به حساب میآید. در روش های کنترل بیش فعالی با بازی، درمانگر در یک اتاق امن و پر از اسباب بازی (مانند عروسک، لگو، وسایل هنری)، به کودک اجازه می‌دهد تا آزادانه بازی کند.
در حقیقت این روش های کنترل بیش فعالی با بازی، پنجره‌ای به سوی افکار، ترس‌ها، اضطراب‌ها و تعارضات درونی کودک باز می‌کنند که شاید نتواند آن‌ها را با کلمات بیان کند.
تاثیر بازی درمانی بر تمرکز کودکو سایر علائم بسیار عمیق‌تر از یک بازی ساده است. کودک از طریق بازی موارد زیر را یاد می‌گیرد.
- هیجانات خود را مدیریت کند
به جای پرخاشگری، خشم خود را در یک بازی نمایشی تخلیه می‌کند.
- مهارت‌های ارتباطی بهتری بسازد
در تعامل با درمانگر، گفتگو، همکاری و حل مسئله را تمرین می‌کند.
- اعتماد به نفس خود را تقویت کند
با غلبه بر چالش‌های نمادین در بازی، احساس توانمندی و شایستگی می‌کند و برای رویارویی با مشکلات دنیای واقعی آماده‌تر میشود.
مزایای بازی درمانی برای کودکان بیش فعال
بازی درمانی برای بیش فعالی فراتر از یک فعالیت سرگرم کننده است. این راهکارهای درمان بیش فعالی ابزاری درمانی و آموزشی است که می‌تواند ابعاد مختلف رشد کودک را دگرگون کند.
- یکی از آثار مهم بازی درمانی کودکان بیش فعال، کاهش تکانشگری و مدیریت رفتارها است. بازی‌های ساختارمند به کودک می‌آموزند پیش از عمل، پیامدها را بسنجند.
- همچنین، بهبود مهارت‌های حل مسئله از دیگر دستاوردهای این روش است. مواجهه با چالش‌های کوچک در قالب بازی، ذهن کودک را برای یافتن راه حل‌های خلاقانه و منطقی تمرین می‌دهد.
- از دیگر تاثیر بازی درمانی بر تمرکز کودک می‌توان افزایش تمرکز و توجه از طریق فعالیت‌های هدفمند را مورد توجه قرار داد. این تمر سبب میشود تا کودک در انجام وظایف مدرسه و کارهای روزمره عملکرد بهتری داشته باشد.
- بازی مناسب برای کودک بیش فعال در کاهش اضطراب و استرس نیز موثر است. به کودک فرصت می‌دهد احساسات خود را با روشی سالم بروز دهد و آرامش بیشتری پیدا کند. افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس با تجربه موفقیت‌های کوچک در بازی، حس ارزشمندی را در او تقویت می‌کند.
- از سوی دیگر این درمان بیش فعالی بدون دارو، تقویت روابط با والدین و درمانگر را ممکن می‌سازد. چون بازی محیطی امن و صمیمی برای تعامل ایجاد می‌کند. بهبود مهارت‌های اجتماعی، مانند رعایت نوبت، احترام به قوانین و همکاری با دیگران، نیز از نتایج ارزشمند آن است.
- بازی درمانی برای بیش فعالی خلاقیت و تاب آوری را شکوفا می‌کند و به کودک کمک می‌کند خود را بهتر بشناسد، مسئولیت پذیری بیشتری نشان دهد و با چالش‌های زندگی با توان و انگیزه بیشتر روبه‌رو شود.
اطلاعات بیشتر: کاردرمانی
بهترین بازی درمانی برای کودکان بیش فعال (تمرکز، آرامش و تخلیه انرژی)
کودکان بیش فعال انرژی زیادی دارند و برای کمک به مدیریت بهتر این انرژی، بازی‌هایی مفید هستند که بتوانند مهارت‌های ذهنی، جسمی و اجتماعی آن‌ها را تقویت کنند. این بازی های آرامش بخش برای کودک بیش فعال باید هم تخلیه انرژی را فراهم کنند و هم تمرکز و تعامل‌های مثبت را ارتقا دهند. به طور کلی بازی های کودکان بیش فعال باید برای 4 مورد زیر مفید باشند.
- افزایش تمرکز
- فعالیت های حرکتی و پرانرژی
- مهارت های اجتماعی و گروهی
- افزایش تخیل
در ادامه به بهترین بازی درمانی برای بیش فعالی که برای 4 اهداف ذکر شده توصیه می‌شوند می‌پردازیم.
بازی‌های فکری برای تمرکز کودکان بیش فعال
برای کمک به تقویت تمرکز و دقت ذهنی، بازی‌های فکری جایگاه ویژه‌ای دارند.
- پازل‌ها و ساختنی‌ها مانند بازی با لگو باعث رشد خلاقیت، حل مسئله و توانایی تفکر در کودکان میشود.
- بازی شطرنج یا دیگر بازی‌های استراتژیک، حافظه و برنامه ریزی ذهنی را تقویت می‌کنند.
- بازی‌های رومیزی مانند مار و پله، اونو و حتی منچ کودکان را با قوانین بازی و نوبت گیری آشنا کرده و مهارت‌های اجتماعی‌شان را بهبود می‌بخشد.
اطلاعات بیشتر: ساخت اسباب بازی درمانی مناسب کودک
بازی‌های حرکتی برای تخلیه انرژی کودک بیش فعال
کودکان بیش فعال اغلب نیاز دارند انرژی خود را از طریق حرکات بدنی تخلیه کنند.
- بازی‌های تیمی مانند فوتبال و والیبال به این کودکان نه تنها کمک می‌کنند انرژی‌شان را تخلیه کنند، بلکه باعث تقویت روحیه همکاری و تعامل اجتماعی آن‌ها می‌شوند.
- ورزش‌های انفرادی نظیر هنرهای رزمی مانند تکواندو و جودو به بهبود کنترل هیجانات، تعادل بدن و بالا بردن تمرکز کمک زیادی می‌کنند.
- رقص و نمایش حرکتی نیز موجب هماهنگی بهتر حرکات کودک شده و فرصتی برای تقویت اعتماد به نفس فراهم می‌آورند.
- بازی‌هایی مثل پرش با طناب، لی لی و حتی ترمپولین بازی می‌توانند گزینه‌های ایده آلی برای تخلیه انرژی باشند و در عین حال مهارت‌هایی مثل تعادل و هماهنگی دست و پا را تقویت کنند.
بازی‌های گروهی برای کودکان بیش فعال
تعاملات اجتماعی کودکان نیز در بازی‌های جمعی شکل می‌گیرد.
- بازی‌هایی مانند قایم باشک و وسطی تعاملات دوستانه را تقویت می‌کند و روحیه همکاری و مشارکت را در کودک بهبود می‌بخشد.
- چتر بازی (پاراشوت) نیز با ایجاد حس نظم و حرکت گروهی، تمرکز و مهارت‌های ارتباطی کودکان را ارتقا می‌دهد.
بازی‌های خلاقانه و آرامش‌بخش برای کودک بیش فعال
- فعالیت‌هایی مثل نقاشی و رنگ آمیزی به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر نشان دهد.
- ساخت مجسمه با خمیر یا مواد دیگر دقت و مهارت‌های حرکتی را افزایش می‌دهد.
- یادگیری یک ساز موسیقی یا خواندن آواز نیز می‌تواند هماهنگی، نظم ذهنی و خلاقیت را تقویت کند.
- تئاتر و نمایش عروسکی نیز موجب تقویت اعتماد به نفس و ایجاد مهارت‌های ارتباطی می‌شوند.
روش اجرای بازی درمانی در خانه برای کودکان بیش فعال
بازی درمانی برای بیش فعالی در خانه زمانی موثر واقع میشود که والدین نه تنها اسباب بازی تهیه کنند، بلکه فضای عاطفی و روانی مناسب را نیز فراهم نمایند. شما باید در ابتدا محیطی آرام و عاری از حواس پرتی ایجاد کنید. جایی که کودک بتواند آزادانه انتخاب کند چه بازی یا وسیله‌ای را به کار ببرد، بدون اینکه مورد قضاوت یا سرزنش قرار گیرد. وسایل ساده و ایمن مانند خمیربازی، عروسک، لگو یا توپ‌های سبک، ابزار خوبی برای بروز خلاقیت و بیان احساسات هستند.
حضور فعال والدین در روش های کنترل بیش فعالی با بازی اهمیت زیادی دارد. این همراهی نه به معنای کنترل، بلکه به معنای همگامی و ایجاد حس امنیت برای کودک است. والدین می‌توانند با زبان بدن، لبخند یا تشویق غیرکلامی، کودک را به ادامه فعالیت درمان بیش فعالی بدون دارو ترغیب کنند. در این فضا، فرصت خوبی فراهم میشود تا کودک احساسات مثبت یا منفی خود را بی‌پرده بیان کند و حتی راهی برای تخلیه تنش‌های درونی بیابد.
همچنین توجه به نیازهای خاص کودک، از جمله علائم خستگی، بی‌حوصلگی یا تمایل به تغییر بازی، ضروری است. تغییر ریتم یا نوع فعالیت می‌تواند به حفظ علاقه و انگیزه کمک کند. فراموش نکنید بازی های آرامش بخش برای کودک بیش فعال روندی تدریجی است و انتظار تغییرات فوری نداشته باشید و به کودک زمان بدهید با سرعت خاص خود پیش برود.
لازم به ذکر است که هدف راهکارهای درمان بیش فعالی خانگی تنها سرگرمی نیست، بلکه فرصتی است برای ساختن پل ارتباطی عمیق بین والدین و فرزند، افزایش اعتماد و درک متقابل و فراهم کردن بستر رشد هیجانی و اجتماعی سالم.
اطلاعات بیشتر: معرفی چند نمونه از بازی های گفتاردرمانی
بازی درمانی فردی و گروهی برای بیش فعالی؛ کدام بهتر است؟
انتخاب بین بازی درمانی برای بیش فعالی به صورت فردی و گروهی برای کودک مبتلا به ADHD، شبیه انتخاب بین تمرین خصوصی و تمرین تیمی برای یک ورزشکار است. هر دو مفیدند، اما هدفشان متفاوت است. این انتخاب به نیاز اصلی کودک در مقطع فعلی بستگی دارد.
- بازی درمانی برای بیش فعالی به صورت فردی
بازی درمانی برای بیش فعالی به صورت فردی مانند یک کارگاه شخصی و متمرکز است. این رویکرد برای کودکی ایده آل است که در قدم اول، نیاز دارد در یک محیط کاملا امن و بدون حواس پرتی، هیجانات بزرگ خود را بشناسد و یاد بگیرد چگونه تکانشگری‌اش را مدیریت کند.
در این فضای یک به یک، تمام توجه درمانگر مختص به کودک است و او فرصت این را دارد تا بدون فشار تعامل با همسالان، مهارت‌های بنیادین خودتنظیمی و اعتمادبه‌نفس را بسازد.
- بازی درمانی برای بیش فعالی به صورت گروهی
بازی درمانی کودکان بیش فعال به صورت گروهی یک زمین تمرین اجتماعی فوق العاده است. این روش برای کودکی مناسب است که تا حدی بر هیجانات خود کنترل دارد اما در مهارت‌های اجتماعی مانند رعایت نوبت، همکاری، حل اختلاف و خواندن نشانه‌های غیرکلامی دیگران ضعیف است. در بازی گروهی، کودک به صورت عملی با چالش‌های دنیای واقعی در یک محیط کنترل شده مواجه میشود و از همسالان خود الگو می‌گیرد.
نقش متخصص کاردرمانی در بازی درمانی کودکان بیش فعال
اگر بازی درمانی برای بیش فعالی را یک زمین بازی در نظر بگیریم، متخصص کاردرمانی معمار و مربی این زمین است. نقش کاردرمانگر فراتر از روانشناس کودک است و به طور تخصصی بر ارتباط بین مغز، بدن و محیط تمرکز دارد. او این درمان غیر دارویی بیش فعالی را به ابزاری دقیق برای تقویت مهارت‌های عملی و روزمره کودک بیش فعال تبدیل می‌کند.
یک کاردرمانگر ابتدا ارزیابی می‌کند که چالش‌های حسی و حرکتی کودک (مانند حساسیت به صداها، نیاز دائمی به حرکت یا ضعف در هماهنگی دست و چشم) چگونه بر تمرکز و رفتارش تاثیر می‌گذارد. سپس برنامه‌ای درمانی طراحی می‌کند که در قالب بازی اجرا میشود.
مثلا بازی با خمیر یا راه رفتن روی یک مسیر تعادلی، نه تنها سرگرم کننده است، بلکه به طور مستقیم سیستم عصبی کودک را برای بهبود خودتنظیمی، افزایش تمرکز و کنترل تکانشگری تقویت می‌کند. در واقع کاردرمانگر با بازی مناسب برای کودک بیش فعال به او کمک می‌کند تا از طریق حرکت و حس، مغز و بدن خود را بهتر مدیریت کند و در خانه و مدرسه عملکرد موفق‌تری داشته باشد.
سخن پایانی: صبوری، بازی و پیروزی در مسیر درمان بیش فعالی
بازی درمانی برای بیش فعالی زمانی که برنامه ریزی شده و متناسب با نیاز کودک بیش فعال اجرا شود، می‌تواند تحولی چشمگیر در رفتار، روابط و اعتماد به نفس او ایجاد کند. این رویکرد نه تنها به کنترل علائم کمک می‌کند، بلکه فرصتی برای شکوفایی توانایی‌های پنهان کودک فراهم می‌آورد. با انتخاب درست نوع بازی و ایجاد محیطی امن، می‌توان گام‌های بزرگی در مسیر رشد سالم و پایدار کودک برداشت.اگر به دنبال روش‌های علمی و مطمئن برای درمان بیش فعالی بدون دارو هستید، می‌توانید با متخصصان کاردرمانی و روانشناسی کودک مشورت کنید تا بهترین برنامه بازی درمانی را برای فرزندتان طراحی کنند.