تلفظ حرف س یکی از رایج‌ترین دغدغه‌های گفتاری در کودکان است و طبق آمار، حدود 8% از کودکان دبستانی دچار نوعی از اختلال تلفظ این صدا هستند. اگر فرزندتان سرد می‌گوید زرد، این محتوای آموزشی دقیقا برای شماست. در این راهنما می‌آموزید که تلفظ صحیح حرف س چه زمانی باید شکل بگیرد، چه نشانه‌هایی نگران کننده‌اند و چگونه می‌توان با تمرین‌های خانگی و تکنیک‌های گفتاردرمانی مثل تبعیض و تغییر نام، این مشکل را برطرف کرد.
برای دریافت انواع خدمات کاردرمانی و گفتار درمانی میتوانید به کلینیک نگاه نوین مراجعه کنید و یا با شماره های 09101427168 | 02133789214 تماس بگیرید.
زمان بیان صحیح تلفظ حرف س در کودک
تسلط بر تلفظ حرف س بخشی از مسیر طبیعی رشد گفتار در کودکان است. اما باید توجه داشت که این مسیر برای هر کودک منحصر به فرد است. بعضی از کودکان در 3 سالگی این صدا را به خوبی بیان می‌کنند. در حالی که برخی دیگر تا سنین بالاتر برای تولید صحیح آن نیاز به تمرین دارند. به طور معمول، بیشتر کودکان تا 5 یا 6 سالگی باید بتوانند حرف س را درست تلفظ کنند.
- اگر کودک تا 8 سالگی هنوز این صدا را به درستی بیان نمی‌کند، ممکن است دچار نوعی تاخیر گفتاری باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد.
- مراجعه زودهنگام به گفتاردرمانگر اهمیت زیادی دارد. چرا که تلفظ‌های نادرست به مرور زمان به عادت تبدیل می‌شوند و ترک آن‌ها دشوارتر خواهد شد.
- یادگیری درست تلفظ حرف س قبل از ورود به مدرسه، نقش مهمی در تقویت اعتماد به نفس کودک دارد. در این سن، کودکان شروع به مقایسه خود با دیگران می‌کنند و هرگونه تفاوت در گفتار می‌تواند احساس خجالت یا اضطراب در آن‌ها ایجاد کند.
- گفتاری نامفهوم ممکن است باعث شود دیگران حرف کودک را متوجه نشوند و او ناچار به تکرار شود. این تکرارهای بی‌نتیجه حس ناتوانی و انزوا را افزایش می‌دهد.
اگر هر نشانه‌ای از مشکل در تلفظ حرف س مشاهده شد، بهتر است زودتر اقدام شود تا کودک با اطمینان و شفافیت، ارتباط برقرار کند.
اطلاعات بیشتر: مراحل رشد گفتار کودکان 👉
خطاهای رایج گفتاری تلفظ س یا همان لیسپ یا سیگماتیسم چیست؟
خطاهای گفتاری مربوط به تلفظ حرف س که به آن‌ها لیسپ یا سیگماتیسم گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین اختلالات تلفظ در کودکان است و می‌تواند بر وضوح گفتار و درک شنونده تاثیر زیادی بگذارد. این خطاها معمولا به دو شکل اصلی دیده می‌شوند.
- لیسپ جلویی (فرونتال)
در این نوع خطا کودک زبانش را به جای قرار دادن پشت دندان‌های جلو، بین دندان‌ها می‌گذارد. نتیجه این جایگیری اشتباه، صدایی شبیه به ث (th) است. مثلا به جای «سارا» می‌گوید ثارا. این نوع خطا بیشتر به دلیل ضعف در کنترل حرکات زبان ایجاد می‌شود.
- لیسپ جانبی
در این حالت کودک هوا را به جای عبور از میان دندان‌ها، از طرفین زبان خارج می‌کند. صدای ایجاد شده اغلب مبهم است و ممکن است با صداهای دیگری مثل ش، ز یا حتی چ اشتباه گرفته شود. مثلا ممکن است به جای سرد بگوید زرد.
این خطاها اگر به موقع تشخیص داده نشوند، می‌توانند تا سال‌ها باقی بمانند و در روابط اجتماعی، تحصیلی و اعتماد به نفس کودک تاثیر منفی بگذارند. درمان به موقع توسط گفتاردرمانگر می‌تواند به اصلاح کامل این تلفظ‌ها کمک کند.
نحوه آموزش گفتار درمانی حرف س
آموزش صحیح تلفظ حرف س به کودک، نیازمند صبر، تکرار و استفاده از تکنیک‌های هدفمند گفتاردرمانی است. دو روش موثر که می‌توان در خانه نیز از آن‌ها بهره گرفت، نشانه های کلامی و نشانه های بصری هستند.
- نشانه های کلامی
در این روش، بزرگسال روبه‌روی کودک می‌نشیند و تلفظ حرف س را به صورت واضح، آرام و بدون کشیدگی اغراق آمیز بیان می‌کند. صداهایی مانند “س… س… س…” به صورت منقطع گفته می‌شوند تا کودک فرصت تحلیل و تکرار پیدا کند. سپس باید به سراغ هجاهای ساده مانند سا، سو و سی رفت و بعد از آن، کلمات یک هجایی مثل سر، سبز و سیر تمرین شوند. با پیشرفت کودک، تمرین‌ها به عبارات و جملات طولانی‌تر گسترش می‌یابد.
- نشانه های بصری
در این روش کودک یاد می‌گیرد با مشاهده حرکات دهان، فرم درست تلفظ را تقلید کند. برای مثال، می‌توان با قرار دادن انگشتان در گوشه دهان و نمایش دقیق دندان‌ها، شکل صحیح بیان س را نشان داد. استفاده از آینه نیز بسیار کمک کننده است. کودک با تماشای چهره‌اش هنگام تمرین، به درک بهتری از موقعیت زبان و لب‌ها می‌رسد و با علاقه بیشتری تمرین را ادامه می‌دهد.
ترکیب این دو روش، مسیر یادگیری را هم لذت بخش‌تر و هم موثرتر می‌کند.
تکنیک های گفتار درمانی تلفظ صحیح حرف س
تکنیک‌های گفتاردرمانی تلفظ حرف س نه تنها در جلسات تخصصی انجام می‌شوند، بلکه تمرین‌های خانگی نیز نقش مهمی در تثبیت یادگیری دارند. گفتاردرمانگر معمولا تمرین‌هایی متناسب با سن، سطح توانایی و نوع خطای گفتاری کودک تجویز می‌کند که باید به طور منظم در محیط خانه تکرار شوند. در میان این تمرین‌ها، دو تکنیک بسیار کاربردی و موثر وجود دارد.
- تکنیک تغییر نام حرف س
این روش خلاقانه به کمک تخیل کودک انجام می‌شود. در این تکنیک، تلفظ حرف س به صورت نمادین نامگذاری می‌شود تا کودک از الگوی گفتاری معمول خود فاصله بگیرد و به شیوه‌ای جدید صدا را تولید کند. مثلا میتوانید حرف س را گربه دیوانه بنامید و هنگام تلفظ آن، یک داستان یا حرکت خاص برایش بسازید. این ترفند ذهن کودک را دور می‌زند و کمک می‌کند الگوی نادرست جای خود را به تلفظ صحیح بدهد.
- تکنیک تبعیض
در این تمرین، کودک با تفاوت بین تلفظ درست و اشتباه تلفظ حرف س آشنا می‌شود. ابتدا باید نمونه‌ای از هر دو حالت (صحیح و غلط) را بشنود. سپس با همراهی والد یا گفتاردرمانگر، تشخیص دهد که کدام یک درست است. این فرایند آگاهی شنیداری و دقت او را بالا می‌برد و با گذر زمان، کودک خودش قادر به اصلاح تلفظش خواهد بود.
آیا می‌دانستید دو موقعیت زبان هست که می توان برای تلفظ س استفاده کرد؟
آیا می‌دانستید برای تولید صحیح تلفظ حرف س دو موقعیت متفاوت برای قرارگیری زبان وجود دارد؟ این مسئله، بسته به ساختار دهان و عادت گفتاری هر فرد، می‌تواند متفاوت باشد.
- در وضعیت اول که رایج‌تر است، نوک زبان کمی بالا می‌آید و به آرامی پشت دندان‌های بالایی را لمس می‌کند. کناره‌های زبان نیز باید بالا بروند و به دندان‌های آسیاب پشتی بچسبند تا هوا فقط از وسط دهان خارج شود.
- در وضعیت دوم، نوک زبان به جای بالا رفتن، کمی پایین می‌ماند و پشت دندان‌های جلوی پایین را لمس می‌کند. برای برخی افراد، این حالت باعث تولید دقیق‌تر و راحت‌تر صدای س می‌شود.
نتیجه گیری
تلفظ حرف س نه تنها بخشی از رشد زبانی کودک است بلکه بر تعاملات اجتماعی، اعتماد به نفس و پذیرش در محیط‌های جمعی نیز اثر مستقیم دارد. هرچه اصلاح این صدا زودتر آغاز شود، احتمال موفقیت و تثبیت آن بیشتر خواهد بود. بنابراین، آگاهی والدین، پیگیری مستمر و استفاده از تکنیک‌های علمی و خلاقانه گفتاردرمانی، نکته عبور کودک از این مرحله مهم زبانی است.
سوالات متداول
- کودک تا چه سنی باید بتواند حرف س را درست تلفظ کند؟
بیشتر کودکان تا سن ۵ یا ۶ سالگی باید بتوانند حرف س را به درستی تلفظ کنند.
- آیا لیسپ یا مشکل در تلفظ س قابل درمان است؟
بله، با گفتاردرمانی منظم و تمرین‌های خانگی، این مشکل کاملاً قابل درمان است.
- بهترین تمرین خانگی برای تقویت تلفظ س چیست؟
استفاده از آینه و تمرین‌های شنیداری دیداری مانند تکنیک تبعیض یا تکرار هجاهای ساده بسیار موثر است.