اوتیسم یا درخودماندگی نوعی اختلال عصبی رفتاری است که باعث اختلال در تعاملات اجتماعی، رشد کلامی و مهارت های ارتباطی می گردد. اختلال اوتیسم طیف وسیعی از علائم و اختلالات را شامل می شود، به همین دلیل به آن اختلال طیف اوتیسم می گویند؛ بنابراین افراد مبتلا گستره وسیعی از علایم و سطوح مهارت را نشان می دهند.
بر اساس کتاب راهنمای تشخیص و درمان اختلالات/ نسخه 5، افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دچار نقص در عملکرد اجتماعی، ارتباطی و دارای دایره علایق و فعالیت های محدودی هستند. رفتار های تکراری و کلیشه ای، اختلال در زبان و گفتار از دیگر علائمی است که به طور شایع در آن ها دیده می شود. افراد مبتلا قادر به درک احساسات و افکار افراد مقابل خود نیستند بنابراین نمی توانند پاسخ مناسبی در قالب کلمات یا حالات چهره دهند.
اختلال طیف اوتیسم به سه سطح براساس میزان علائم و سطح مهارتهای گفتاری، رفتاری و عملکردی از کم به بیشتر، تقسیم می شود؛ بر همین اساس کودکانی که در سطح اول قرار دارند کمترین مسائل مربوطه و کودکانی که در سطح سوم قرار می گیرند مشکلات بیشتری برای زندگی شخصی و اجتماعی دارند.
تشخیص اختلال طیف اوتیسم:
این اختلال معمولا در سه سال اول زندگی تشخیص داده می شود؛ گاهی علایم به حدی نیستند که توجه والدین را جلب کنند اما در هر حال هنگامی که فرد در اجتماع قرار میگیرد مشکلات ارتباط اجتماعی، خود را نشان خواهند داد و والدین برای تشخیص و درمان به متخصصین مربوطه مراجعه می کنند. تشخیص این اختلال غالبا از طریق گزارشات خانواده یا سایر مراقبین، مشاهدات درمانگر و رد دیگر اختلالات صورت می گیرد.
از شایع ترین علایم اوتیسم که درنهایت منجر به اختلال در روابط اجتماعی می شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجتناب از تماس چشمی
- عدم پاسخ گویی به صدا زدنشان با نام خودشان
- مشکل در شروع و حفظ مکالمه
- مشکل واضح در درک احساسات و بیان آن ها
- عدم درک درست از هیجانات دیگران و دادن پاسخ نامتناسب به آن
- اشکال در درک دیدگاه های دیگران ( تئوری ذهن/ theory of mind)
از علایم رفتاری نیز میتوان به رفتارهای تکراری و کلیشه ای، توجه بیش از اندازه به یک شی، حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد معمول به محرک های محیطی مثل صدا و داشتن مهارت های خاص در حیطه هایی مانند موسیقی و ریاضیات اشاره کرد.
درمان اختلال طیف اوتیسم:
درمان اوتیسم غالبا بر اساس علائم صورت میگیرد و توانبخشی تقشی حیاتی در آن دارد؛ کاردرمانی، گفتاردرمانی و درمان های روانپزشکی از جمله تخصص های درگیر در حوزه توانبخشی کودکان اوتیستیک هستند.
در اینجا تمرکز را بر توانبخشی در زمینه مشکلات ارتباط اجتماعی قرار داده ایم.
کاردرمانی به کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم کمک میکند تا مهارت های زندگی روزمره مثل لباس پوشیدن و رعایت بهداشت شخصی بدون کمک یا با کمترین کمک از سوی دیگران را کسب کند، همچنین به بهبود و کسب مهارت های حرکتی و ارتباطی از طریق فعالیت های درمانی و بازی درمانی می پردازد. فعالیت هایی که در برنامه درمانی گنجانده می شوند به فعالیت های موردعلاقه و روزمره کودک نزدیک هستند و اگر در محیطی مشابه محیط زندگی کودک صورت گیرند، بیشتر تاثیرگذار خواهند بود.
گفتاردرمانی به چالش‌های ارتباطی که افراد مبتلا به اوتیسم با آن روبرو هستند می پردازد که شامل تطبیق احساسات با حالت چهره، یادگیری نحوه تفسیر زبان بدن و پاسخ به سوالات است.
بخش عظیمی از فعالیت ها درمانی بر تعدیل مشکلات حسی و ارتباطی این کودکان متمرکز است.
کلینیک نگاه نوین چه خدماتی در این زمینه به مراجعان عزیز ارائه می دهد؟
کاردرمانی و گفتاردرمانی در کنار هم تاثیر بسیار زیادی بر کیفیت زندگی به ویژه ارتباطات اجتماعی او دارد. در کلینیک نگاه نوین تلاش شده این خدمات توانبخشی از دو رشته تخصصی مرتبط قرار داده بشود؛ به صورتی که کادر توانبخشی کلینیک با همکاری با یکدیگر در این زمینه اقدام می کنند تا نتیجه مطلوبی بگیرند.
قرار گرفتن در موقعیت های واقعی و تمرین مهارت های آموزش داده شده به کودکان در آن محیط ها همراه با نظارت مستقیم درمانگر، چیزی است که در پیشبرد نتایج توانبخشی بسیار تاثیرگذار است؛ برگزاری جلسات گروهی و گردش های گروهی در محیط واقعی مثل پارک (با نظارت کامل همکاران در محیطی امن) از جمله فعالیت هایی می باشد که در کلینیک نگاه نوین در راستای بهبود مهارت های اجتماعی و تقویت مهارت های کودکان انجام می شود.
بازی مهم ترین ابزار برای آموزش مهارت های حرکتی، رفتاری و اجتماعی برای کودکان است که در کلینک نگاه نوین همکاران ما از اصول بازی درمانی در جهت بهبود مهارت های ذکرشده استفاده می کنند.