در کودکی، صداها اولین نشانه‌های ارتباط با دنیای اطراف ما هستند. صدای آرامبخش مادر، خنده‌های شاد و حتی صداهای ساده‌ی بازی‌ها، همگی به شکلی معجزه آسا در رشد شخصیت و احساسات کودکان نقش دارند. اما برای کودکان کم شنوا، این ارتباط با دنیای صداها گاه محدود و حتی گنگ به نظر می‌رسد.
مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا به‌گونه‌ای عمیق زندگی آنها را تحت تأثیر قرار میدهد و چالشهایی پیچیده در مسیر رشد و توسعه‌ی آنها ایجاد میکند. خانواده‌ها، مربیان و متخصصان در جست و جوی راه‌هایی هستند تا به این کودکان کمک کنند با دنیای اطراف ارتباط موثرتری برقرار کنند.
در ادامه، می‌خواهیم با هم به زوایای مختلف مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا بپردازیم. چالش‌هایشان را بهتر بشناسیم و دریابیم چگونه می‌توانیم کمک کنیم تا صدای این کودکان نیز در دنیای شلوغ اطرافمان شنیده شود.
علل ایجاد کم شنوایی در کودکان
قبل از اینکه به مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا بپردازیم بد نیست تا با علل آن آشنا شوید. دلایل بروز کم شنوایی بسیار متنوع و شامل عوامل ژنتیکی، ذاتی یا اکتسابی هستند. در برخی موارد، عفونت‌ها و بیماری‌هایی که جنین در رحم یا کودک در اوایل زندگی تجربه میکند، می‌توانند به درجات مختلفی از کم شنوایی، از خفیف تا شدید و عمیق، منجر شوند. برخی از عوامل مؤثر در بروز کم شنوایی پیش از تولد شامل موارد زیر است:
| آسیب‌های ناشی از ضربه به سر | داروهای سمی برای گوش (اتوتوکسیک) | عفونت‌های گوش (اوتیت میانی) |
| آنفلوآنزا و سرخجه | ناهنجاری‌های ساختاری گوش | مسمومیت بارداری |
| بیماری‌های مننژیت، سرخک، انسفالیت و آبله مرغان | عفونت‌های داخل رحمی مانند سرخجه، ویروس سیتومگالو و هرپس | تولد زودهنگام یا نارس بودن نوزاد |
| سیفلیس | مشکلات مربوط به ناسازگاری عامل Rh خون | کمبود اکسیژن (آنُوکسی) |
در ادامه برخی از مهمترین علل را بررسی کرده ایم:
- آسیب به گوش داخلی
گوش داخلی نقشی مهم در انتقال صداها به مغز دارد و هر آسیبی به این بخش میتواند ارتباط شنوایی را مختل کند. ساییدگی یا آسیب‌های عصبی در این ناحیه ممکن است سیگنال‌های صوتی را ناقص به مغز بفرستند. این امر باعث می‌شود صداها به‌صورت نامفهوم، مبهم یا همراه با صدای اضافی دریافت شوند. افزایش سن و تماس طولانی مدت با صداهای بلند از عوامل اصلی این نوع آسیب‌ها هستند.
- تجمع جرم گوش
در گوش مجراهایی برای انتقال صدا به بخش‌های میانی وجود دارد که گاهی به‌دلیل تجمع جرم گوش (ear wax) مسدود می‌شوند. این انسداد جلوی عبور امواج صوتی را می‌گیرد و شنوایی فرد کاهش می‌یابد. با تمیز کردن مجرا توسط پزشک، شنوایی دوباره به حالت عادی برمی‌گردد.
- پاره شدن پرده گوش
پرده گوش ممکن است بر اثر عواملی چون صداهای بلند ناگهانی، تغییرات شدید فشار هوا، ضربه یا ورود اشیای خارجی پاره شود. چنین پارگی‌ها اغلب با درد و ترشح همراه هستند و نیازمند توجه فوری متخصص گوش و حلق و بینی می‌باشند تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا شامل چه مواردی است ؟
مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا می تواند باعث بروز خیلی از اختلالات شود. کم شنوایی میتواند به شکل گسترده‌ای بر مهارتهای گفتاری و زبانی کودکان تأثیر بگذارد. این مشکل باعث می‌شود کودکان به سختی بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند، زیرا کم شنوایی مانع از دسترسی کامل آنها به ورودی‌های شنیداری و کلامی مورد نیاز برای یادگیری زبان می‌شود.
در نتیجه، مغز کودکان کم شنوا به دلیل نداشتن تجربه‌ی کافی از شنیدن صداها، ممکن است در توسعه‌ی بخش‌هایی که به درک و تولید زبان کمک می‌کنند، دچار ضعف شود. در نهایت این کودکان برای فهمیدن و ابراز افکار خود به چالش‌های زیادی برمی‌خورند.
تأثیرات اصلی کم شنوایی بر مهارتهای گفتار و زبان
- توسعه با تأخیر مهارتهای زبانی و گفتاری: کودکان کم شنوا در یادگیری و استفاده از کلمات و جملات به آهستگی پیش می‌روند و گاه نمی‌توانند معنای کامل کلمات را به خوبی درک کنند. در نتیجه، دامنه لغات آنها محدود می‌شود و قادر نخواهند بود مانند کودکان شنوای هم سن خود جملات را به درستی به کار گیرند.
- مشکلات یادگیری در مدرسه: ضعف در مهارتهای زبانی و گفتاری میتواند منجر به مشکلات تحصیلی شود. این کودکان گاهی نمی‌توانند مانند همسالان خود مطالب آموزشی را به خوبی درک کنند یا در کلاس‌های درسی مشارکت مؤثری داشته باشند.
- کاهش اعتماد به نفس: کم شنوایی میتواند بر روی احساس کودک نسبت به خود تأثیر بگذارد. کودکانی که درک درستی از صداها ندارند یا نمی‌توانند به خوبی صحبت کنند، ممکن است به تدریج احساس کنند با دیگران متفاوت هستند و دچار افت اعتماد به نفس شوند.
- مشکل در ایجاد روابط دوستانه: کم شنوایی بر مهارتهای اجتماعی کودکان نیز اثر منفی میگذارد. این کودکان معمولا در دوست یابی و ایجاد ارتباط با همسن‌های خود مشکل دارند و ممکن است به دلیل عدم درک کامل صداها، بازی‌ها یا مکالمات گروهی، احساس تنهایی و انزوا کنند.
تأثیرات جزئی کم شنوایی بر جنبه‌های مختلف گفتار و زبان
- واژگان:
کودکان کم شنوا در مقایسه با کودکان شنوای همسن، واژه‌ها را با سرعت کمتری یاد می‌گیرند. - جملات:
کودکان کم شنوا اغلب نمی‌توانند جملات پیچیده یا بلند را بهخوبی درک کنند و ممکن است تنها جملات کوتاه‌تر را به کار گیرند. آنها در فهم ساختار جملات پیچیده یا نکات ظریف زبانی دچار مشکل می‌شوند، در حالی که کودکان شنوای هم سن آنها به راحتی این جملات را درک می‌کنند و به کار می‌برند. - گفتار:
کم شنوایی تأثیر مستقیمی بر کیفیت گفتار کودکان دارد. کودکان کم شنوا نمی‌توانند بهخوبی صداها را بشنوند، بنابراین ممکن است کلمات را واضح تلفظ نکنند یا برخی از صداها را اشتباه بیان کنند. آنها ممکن است نتوانند صدای خود را هنگام صحبت کردن بشنوند، بنابراین احتمال دارد صدایشان را بیش از حد بلند یا خیلی آرام کنند و به طور ناخودآگاه حالت زمزمه کردن یا صداهای عجیب ایجاد کنند.
همچنین کودکان مبتلا به کم شنوایی در توسعه مهارتهای اجتماعی و بازی‌های گروهی مشکل دارند و گاهی ترجیح می‌دهند از جمع‌های دوستانه فاصله بگیرند. برای اینکه این کودکان بتوانند با موفقیت در مدرسه و جامعه پیشرفت کنند، نیازمند توجه و حمایت ویژه از سوی خانواده، معلمان و متخصصان شنوایی هستند تا با چالش‌های ارتباطی خود به بهترین شکل مقابله کنند.
کمک به موفقیت افراد کم شنوا در صحبت کردن
برای جلوگیری از مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا می‌توان در توسعه مهارتهای گفتاری، از روش‌های متعددی بهره برد. استفاده از دستگاه‌هایی مانند سمعک یا کاشت حلزون، صداهای محیطی را برای آنها تقویت میکند و درک صداها را آسان‌تر می‌سازد. یادگیری لب خوانی نیز ابزار دیگری است که به این افراد کمک میکند تا صحبت‌های دیگران را بهتر متوجه شوند و ارتباط مؤثرتری برقرار کنند.
به ویژه برای کودکان زیر شش ماه، تشخیص و مداخله به‌موقع ضروری است. درمان زودهنگام به این کودکان فرصت میدهد که مهارتهای زبانی و گفتاری خود را تقویت کرده و به مرور زمان، همچون سایر هم سن‌هایشان، به ارتباط مؤثر دست یابند. در بسیاری از موارد با تشخیص صحیح کاردمانی نیز در روند بهبود آنها بسیار موثر است.
نقش کاردرمانی با گفتاردرمانی جهت مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا
گفتاردرمانی برای کودکان کم شنوا فرصتی فراهم میکند تا مهارتهای زبانی و ارتباطی خود را تقویت کنند. در این فرایند، گفتاردرمانگر ابتدا میزان توانایی کودک در ارتباط و گفتار را بررسی کرده و نیازهای ارتباطی او را مشخص می‌سازد. سپس، اگر کودک از روش‌هایی مانند کاشت حلزون یا سمعک استفاده کند، گفتاردرمانگر برنامه‌ای ویژه طراحی میکند تا به طور تدریجی، مهارتهای زبانی و گفتاری او بهبود یابند.
این روش تنها محدود به کودک نیست. گفتاردرمانگرها به والدین نیز مشاوره می‌دهند و راهکارهایی برای ایجاد ارتباط بهتر با کودک در اختیارشان قرار می‌دهند. به این ترتیب، والدین می‌توانند نقش مؤثری در توانبخشی کودک ایفا کنند و به او کمک کنند که به مرور زمان، بهتر و شفاف‌تر با دیگران ارتباط برقرار کند. این راهنمایی‌ها پس از عمل کاشت حلزون نیز ادامه دارند و به رشد ارتباطی و گفتاری کودک کمک شایانی می‌کنند.
بررسی نقش کم شنوایی در شکل گیری مهارتهای زبان و گفتاری کودکان
در بررسی مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا باید گفت که برای درک بهتر پیوند میان شنوایی و توانایی‌های زبانی، باید به مراحل ابتدایی رشد انسان بازگردیم؛ یعنی دوران جنینی. برخلاف تصور بسیاری از مردم جنین از حدود هفته‌ی بیستم بارداری توانایی دریافت صداها را پیدا میکند. در واقع، حلزون گوش در این زمان عملکردی بسیار شبیه به یک فرد بالغ دارد. این یعنی نوزاد هنگام تولد، حدود 4 ماه تجربه‌ی شنیدن صداها به ویژه صداهای گفتاری مادر، را پشت سر گذاشته است.
این تجربه‌ی شنیداری اولیه، زیربنای مهمی برای رشد مهارتهای گفتاری و زبانی کودک است. اگر کودک در این دوران یا پس از تولد، به طور کافی و مداوم در معرض صداهای طبیعی قرار نگیرد، این امر میتواند روند طبیعی شکل گیری زبان را با اختلال مواجه کند.
با این حال تاثیر کم شنوایی بر مهارتهای گفتاری یکسان نیست و بسته به عوامل مختلفی میتواند کم یا زیاد باشد. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- شدت کاهش شنوایی
- نوع کم شنوایی (انتقالی، حسی عصبی یا ترکیبی)
- زمان بروز کم شنوایی (قبل یا بعد از شروع یادگیری زبان)
- سن تشخیص و مداخله
- علت افت شنوایی
- فرکانس‌هایی که دچار اختلال شده‌اند
- زمان تجویز و استفاده‌ی پیوسته از وسایل کمک شنوایی
- وجود یا عدم وجود اختلالات همراه
- کیفیت و تداوم توانبخشی و گفتاردرمانی
هرچه کم شنوایی زودتر آغاز شده و شدت بیشتری داشته باشد، احتمال اختلال در گفتار و زبان بیشتر است. در این جور مواقع برای کودکان با کم شنوایی شدید و زودهنگام، مداخلات تخصصی مانند گفتاردرمانی باید در اسرع وقت آغاز شود.
نکته‌ای که والدین باید به آن توجه کنند رفتارهای زبانی نوزادان در ماه‌های ابتدایی است. نوزادان سالم معمولا در سن 4 تا 6 ماهگی شروع به تولید صداهایی مانند “قان و قون” می‌کنند که نشانه‌ای مهم از رشد زبانی است. اگر این مرحله در نوزادی مشاهده نشود، میتواند زنگ خطری برای وجود اختلال شنوایی باشد و بررسی‌های تخصصی شنوایی ضرورت پیدا میکند.
در صورت تشخیص کم شنوایی، اقدام زودهنگام برای دریافت خدمات شنوایی و گفتاردرمانی میتواند نقش مهمی در بهبود توانایی‌های زبانی کودک داشته باشد. استفاده منظم از سمعک، آموزش‌های شنیداری و گفتاری و پیگیری مستمر، رازه موفقیت در این مسیر هستند.
آیا مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا قابل پیشگیری است؟
پیشگیری کامل از مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا ممکن نیست، اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال بروز آن را تا حد زیادی کاهش داد. برای مثال رعایت موارد زیر تاثیرات زیادی خواهند داشت.
- مشاوره‌های ژنتیکی پیش از ازدواج می‌توانند نقش مهمی در شناسایی ریسک‌های احتمالی ایفا کنند.
- دریافت واکسن سرخجه قبل از بارداری نیز از ابتلای جنین به برخی عفونت‌ها پیشگیری میکند.
- اگر بیماری‌هایی مانند دیابت دارید، حتما پیش از بارداری با پزشک مشورت کنید.
- در دوران بارداری باید از مصرف خودسرانه دارو، قرار گرفتن در معرض آسیب‌های جسمی و استرس زیاد پرهیز شود و با مراقبت دقیق، از سلامت شنوایی جنین محافظت گردد.
نتیجه گیری
مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا نیازمند توجه ویژه از سوی والدین، مربیان و متخصصان است. کم شنوایی میتواند روند یادگیری و رشد ارتباطی کودک را به چالش بکشد، اما با تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های مناسب مانند گفتاردرمانی، می‌توان این کودکان را در مسیر توسعه مهارتهای زبانی و اجتماعی یاری کرد.
همراهی و حمایت والدین، به‌ویژه در مراحل اولیه زندگی، نقشی مهم دارد و به کودک کمک میکند تا با اعتماد به نفس بیشتری با دنیای پیرامون خود ارتباط برقرار کند. با توجه به نیازهای خاص این کودکان، اقدام به موقع و همکاری همه جانبه میتواند به آنها کمک کند تا چالش‌های کم شنوایی را بهتر پشت سر بگذارند و از تجربه یک زندگی شاد و موفق بهره مند شوند.
سوالات متداول در مورد مشکلات گفتاری در کودکان کم شنوا
- کم شنوایی چگونه بر رشد گفتاری کودکان تاثیر میگذارد؟
کم شنوایی میتواند باعث شود کودک کلمات و صداها را بهخوبی درک نکند که این امر، یادگیری زبان و توسعه مهارتهای گفتاری او را به تأخیر میاندازد. در نتیجه، ممکن است کودک در برقراری ارتباط با دیگران با چالشهایی روبهرو شود.
- آیا گفتاردرمانی به بهبود گفتار کودکان کم شنوا کمک میکند؟
بله، گفتاردرمانی نقش مؤثری در بهبود مهارتهای زبانی کودکان کم شنوا دارد. این روش به آنها کمک میکند تا صداها را بهتر تشخیص دهند و نحوه تلفظ صحیح را بیاموزند، همچنین به والدین نیز آموزش میدهد که چگونه در تقویت گفتار فرزندشان مشارکت کنند.
- چه زمانی باید به مشکل شنوایی کودک شک کرد؟
اگر کودک به صداها پاسخ نمیدهد، کلمات را به درستی تلفظ نمیکند، یا در یادگیری زبان کند است، ممکن است نشانههایی از کم شنوایی باشد. بهتر است والدین در صورت مشاهده این علائم با متخصص شنوایی شناسی مشورت کنند.
- آیا کاشت حلزون میتواند شنوایی کودک را بهبود بخشد؟
بله، کاشت حلزون در برخی موارد میتواند به کودک کمک کند تا صداها را بهتر بشنود. این روش، به همراه گفتاردرمانی و حمایت خانواده، میتواند تأثیرات مثبتی بر بهبود شنوایی و توانایی گفتاری کودک داشته باشد.
خیلی مطلب کاملی بود، بچه های کم شنوا خیلی تو گفتار مشکل دارند ما یکی تو فامیلیمون بود با گفتار درمانی تونستن تا حدودی مشکلشو برطرف کنن