تفاوت سندروم داون و اوتیسم برای بسیاری از خانواده‌ها و متخصصان مطرح سوال است. چراکه هر دو گروه افراد دارای نیازهای ویژه تلقی می‌شوند، اما در واقعیت، این دو اختلال از جنبه‌های مهمی با یکدیگر فرق دارند. از نحوه بروز و تشخیص گرفته تا روش‌های درمانی و حمایتی، دانستن شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها می‌تواند کمک کند تا والدین و متخصصان بهتر بتوانند به رشد و پیشرفت کودکان کمک کنند. در ادامه، به بررسی جامع این تفاوت‌ها می‌پردازیم.
سندروم داون چیست؟
سندروم داون (Down Syndrome) یا تریزومی 21، نوعی اختلال ژنتیکی است که در آن فرد به جای دو نسخه، سه نسخه از کروموزوم شماره 21 دارد. کودکان مبتلا به سندروم داون اغلب دارای ویژگی‌های فیزیکی مشابه ازجمله چهره گرد، چشمان مورب و کوتاهی قد هستند. همچنین، ممکن است با تاخیر در یادگیری و رشد ذهنی مواجه شوند. اگرچه شدت این علائم در هر فرد متفاوت است، ولی نکته مهم این است که سندروم داون یک مشکل کروموزومی بوده و از زمان تولد همراه فرد خواهد بود.
اطلاعات بیشتر: گفتار درمانی و سندروم داون 👉
اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم
اوتیسم (Autism Spectrum Disorder, ASD) نوعی اختلال تکاملی عصبی به شمار می‌آید که بر تعاملات اجتماعی، گفتار، رفتار و مهارت‌های ارتباطی فرد اثر می‌گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است به درجات گوناگونی دچار مشکلات در برقراری ارتباط یا رفتارهای تکراری و علایق محدود شوند. برخلاف سندروم داون که کاملا جنبه ژنتیکی دارد، اوتیسم ممکن است ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و فرایندهای مغزی باشد. اصطلاح طیف نشان می‌دهد که طیف وسیعی از علائم و توانایی‌ها وجود دارد و هر فرد مبتلا می‌تواند شخصیت و توانمندی کاملا منحصربه فردی داشته باشد.
اطلاعات بیشتر: علائم اوتیسم 👉
تفاوت سندروم داون و اوتیسم در چیست؟
با اینکه هردو اختلال بر جنبه‌های رشد و عملکرد فردی تاثیر می‌گذارند، اما تفاوت سندروم داون با اوتیسم چشمگیر است. آنچه ضرورت دارد، فهم چگونگی تفکیک و مقایسه سندروم داون و اوتیسم است تا والدین و متخصصان بتوانند مداخلات متناسبی طراحی کنند.
1.نوع اختلال
- سندروم داون: یک مشکل ژنتیکی به‌سبب وجود اضافه یک کروموزوم 21
- اوتیسم: اختلال عصبی رفتاری با دلایل مختلف ژنتیکی، محیطی و عملکرد مغزی
2.علائم و ویژگی‌ها
- سندروم داون: چهره گرد، چشمان بادامی، کوتاه قدی، ضریب هوشی پایین‌تر از میانگین و احتمال مشکلات قلبی
- اوتیسم: مشکلات در تعاملات اجتماعی، تاخیر گفتاری، رفتارهای تکراری و ممکن است حساسیت به صدا یا نور داشته باشند.
3.شیوع
- سندروم داون: شیوع آن حدود 1 در هر 1000 تولد برآورد می‌شود.
- اوتیسم: بر اساس آمارهای جدید، میزان بروز بین 1 به 59 تا 1 به 160 متغیر است و روندی رو به افزایش داشته.
4.درمان و مدیریت
- سندروم داون: مداخله زودهنگام، فیزیوتراپی، کاردرمانی و گاه جراحی‌های لازم (مثل جراحی قلب)، اما عامل ژنتیکی قابل تغییر نیست.
- اوتیسم: متکی بر روش‌های توانبخشی، رفتاردرمانی و گاه دارودرمانی برای کاهش علائم، با در نظر گرفتن اینکه شدت در افراد مختلف متفاوت است.
همین قیاس مختصر نشان می‌دهد که فرق بین سندروم داون و اوتیسم نه تنها در ریشه ژنتیکی و شدت علائم بلکه در روش‌های توانبخشی و پیش آگهی است.
اوتیسم، مجموعه ای از عملکردها
یکی از جنبه‌های مهم تفاوت سندروم داون و اوتیسم در تنوع علائم اوتیسم نهفته است. افراد مبتلا به اوتیسم می‌توانند از نظر کلامی، هوشی، اجتماعی و حسی در طیفی قرار بگیرند که از عملکرد پایین تا عملکرد بالا در نوسان است. برخی کودکان اوتیستیک ممکن است ضریب هوشی بسیار خوبی داشته باشند و فقط در برقراری روابط اجتماعی مشکل داشته باشند، درحالی که برخی دیگر ممکن است علاوه بر مشکلات ارتباطی، در گفتار و یادگیری مهارت‌های ساده نیز به حمایت نیاز داشته باشند. گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم می تواند از عوامل تاثیرگدار باشد.
سندروم داون، الگویی مشخص از ویژگی‌ها
برخلاف اوتیسم که علائم متنوعی بروز می‌دهد، سندروم داون الگوی مشخصی از ویژگی‌های جسمی و ذهنی را دارد. افراد مبتلا از لحاظ ذهنی معمولا در حد کودک 8-9 ساله باقی می‌مانند (نکته‌ای که البته عمومیت ندارد) و عموما چهره‌ای تقریبا یکسان با دیگر افراد سندروم داون دارند. چنین یکنواختی ظاهری در تفاوت سندروم داون و اوتیسم منعکس است، زیرا در اوتیسم افراد از نظر ظاهری ممکن است هیچ تفاوت آشکاری با دیگران نداشته باشند.
مقایسه سندروم داون و اوتیسم در زمینه هوش
مسئله هوش همیشه از سوالات مهم والدین است که آیا هوش کودک سندروم داونی بالاتر است یا اوتیسمی؟ در پاسخ باید گفت اوتیسم طیف وسیعی دارد. برخی کودکان اوتیستیک قابلیت‌های شناختی بالایی داشته و حتی در آزمون‌های هوش امتیاز خوبی کسب می‌کنند، اما مهارت‌های اجتماعی ضعیفی دارند.
درحالی که کودکان با سندروم داون معمولا به طور کلی ضریب هوشی پایین‌تری دارند و این موضوع اغلب در امور تحصیلی بروز می‌کند. بنابراین فرق بین سندروم داون و اوتیسم در زمینه هوش، به وضوح قابل مشاهده است، اما نتیجه گیری قاطع درباره اینکه کدام بالاتر است، نادرست خواهد بود چون هر کودک اوتیستیک منحصربه فرد است.
تفاوت کودکان سندروم داون با اوتیسم در طول عمر کودکان
یکی از جنبه‌های دیگر در مقایسه سندروم داون و اوتیسم، مربوط به امید به زندگی است. کودکان با سندروم داون، به دلیل برخی مشکلات بالقوه (ازجمله ناهنجاری‌های قلبی)، معمولا عمر کوتاه‌تری دارند و در دامنه سنی 40 الی 60 سال زندگی می‌کنند.
در صورتی که طول عمر کودکان اوتیسم بسته به شرایطشان می‌تواند نزدیک به افراد عادی باشد. اگرچه آمار دقیقا ثابتی وجود ندارد. در کل، نمی‌توان به طور مطلق گفت که کدام بیشتر زندگی می‌کند، ولی روند کلی نشان می‌دهد کودکان مبتلا به سندروم داون در معرض امید به زندگی کوتاه‌تری هستند.
تفاوت هزینه های درمان کودکان سندروم داون و اوتیسم
برای والدین، بحث هزینه نیز مطرح است. درمان سندروم داون شامل جراحی قلب احتمالی، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، مداخله زودهنگام و … می‌شود.
اوتیسم هم با تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، درمان‌های گفتاری، کاردرمانی حسی، مداخلات دارویی و غیره درگیر است. برخی منابع عنوان می‌کنند هزینه درمان اوتیسم بیشتر است، زیرا برنامه‌های توانبخشی تخصصی (ازجمله رفتاردرمانی) به صورت طولانی مدت ادامه می‌یابد. اما در برخی موارد، اگر کودکی با سندروم داون نیاز به جراحی‌های سنگین داشته باشد، هزینه او نیز ممکن است بسیار بالا برود. بدین ترتیب، فرق بین سندروم داون و اوتیسم از لحاظ مالی به نوع درمانی که هر کودک نیاز دارد بستگی دارد.
مدیریت این دو اختلال چگونه است؟
مدیریت اختلال سندروم داون و اوتیسم بدین شرح است:
1.سندروم داون
- مداخله زودهنگام: برای بهبود توانایی‌های حرکتی و گفتاری
- پیگیری وضعیت پزشکی: مشکلات قلبی و دیگر عوارض جسمی نیاز به نظارت منظم دارد.
- برنامه‌های آموزشی خاص: مدرسه و نظام یادگیری اصلاح شده و جلسات گفتاردرمانی
2.اوتیسم
- رفتاردرمانی: استفاده از ABA، روش‌های تربیتی و تکنیک‌های رفع مشکلات ارتباطی
- گفتاردرمانی و کاردرمانی: به خصوص برای کودکان با نقص در گفتار یا مسائل حسی
- ایجاد محیط قابل پیش بینی: برای کاهش استرس و اختلال در رفتار
نگاهی کلی به تفاوت سندروم داون با اوتیسم
نگاهی کلی به تفاوت سندروم داون با اوتیسم در این بخش بررسی می گردد:
- علت
سندروم داون ناشی از یک خطای ژنتیکی (تریزومی ۲۱)؛ اوتیسم علل مختلف و چندعاملی دارد.
- تشخیص
سندروم داون از طریق آزمایش کروموزومی، اوتیسم به صورت بالینی و براساس رفتار و فرایندهای عصبی شناسایی می‌شود.
- ویژگی ظاهری
افراد سندروم داون چهره متمایزی دارند؛ در اوتیسم، ظواهر می‌تواند کاملا عادی باشد.
- گستره علائم
اوتیسم طیف وسیعی دارد، سندروم داون ویژگی‌های مشترک ظاهری و ذهنی بروز می‌دهد.
- روش‌های درمان
هر دو نیازمند توانبخشی‌اند ولی سندروم داون بیشتر بر مشکلات جسمی و عقب ماندگی ذهنی تمرکز دارد و اوتیسم بر مداخله ارتباطی و حسی اگرچه تفاوت سندروم داون و اوتیسم چشمگیر است، اما هر دو گروه به حمایت، مداخله تخصصی و مراقبت دلسوزانه نیازمندند.
نتیجه گیری
در بررسی تفاوت سندروم داون و اوتیسم، مشخص می‌شود که این دو اختلال از جنبه علت، علائم و مداخلات، باهم متفاوت‌اند. سندروم داون، اختلالی ژنتیکی همراه با مشخصات ظاهری خاص و مشکلات جسمانی است، درحالی که اوتیسم طیف گسترده‌ای از مشکلات ارتباطی، رفتاری و ادراکی را دربرمی‌گیرد. هرچند راهکارهای توانبخشی در هردو موثر است، اما نحوه اجرای آن‌ها بستگی به ویژگی‌های فرد دارد. شناخت این تفاوت‌ها می‌تواند به والدین و متخصصان کمک کند تا درمان و مداخلات بهتری ارائه دهند. کلینیک نگاه نوین راهنمای شما در این باب می باشد.
سوالات متداول درباره تفاوت سندروم داون و اوتیسم
1. آیا سندروم داون و اوتیسم می‌توانند همزمان در یک فرد وجود داشته باشند؟
بله، برخی افراد مبتلا به سندروم داون ممکن است علائم اوتیسم را نیز نشان دهند، اما این یک وضعیت بسیار نادر است.
2.کودکان اوتیسم هوش بالاتری دارند یا کودکان مبتلا به سندروم داون؟
اوتیسم طیف وسیعی دارد و برخی کودکان اوتیستیک دارای هوش بالا هستند، اما کودکان سندروم داون معمولا ضریب هوشی پایین‌تری دارند.
3.آیا سندروم داون و اوتیسم از طریق آزمایش ژنتیکی قابل تشخیص هستند؟
سندروم داون با آزمایش کروموزومی قابل شناسایی است، اما اوتیسم عمدتا از طریق ارزیابی‌های رفتاری و بالینی تشخیص داده می‌شود.